Plan porodu — czym jest i jak go przygotować?

Poród to jednocześnie piękne i stresujące wydarzenie w życiu kobiety, które wymaga odpowiedniego przygotowania. Jednym z narzędzi pomagających przyszłym mamom w zaplanowaniu tego wyjątkowego momentu jest plan porodu. To ważne narzędzie komunikacji między kobietą a personelem medycznym, które pomaga w lepszym zrozumieniu wzajemnych oczekiwań.  Co to jest plan porodu i jak go wypełnić?

Co to plan porodu?

Plan porodu to dokument, w którym przyszła mama może określić swoje oczekiwania i potrzeby dotyczące przebiegu porodu, opieki medycznej oraz postępowania z noworodkiem po jego narodzinach. Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2019 r. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie tzw. standardu opieki okołoporodowej (https://www.gov.pl/web/zdrowie/standardy-opieki-okoloporodowej, dostęp online: 14.01.2025) kobieta powinna przygotować taki dokument samodzielnie lub z osobą sprawującą opiekę w ciąży (lekarzem lub położną), w ramach edukacji przedporodowej.

Plan porodu odnosi się do wielu aspektów związanych z przebiegiem porodu i działaniami podejmowanymi po jego zakończeniu. Uwzględnia m.in.:

• miejsce i warunki porodu – wybór szpitala, poród w sali rodzinnej, w wodzie czy w domu;
• obecność osoby towarzyszącej – ojca dziecka, douli lub innej bliskiej osoby;
• zgoda lub jej brak na przeprowadzanie określonych zabiegów medycznych, np. nacięcie krocza, podanie oksytocyny, przebicie pęcherza płodowego;
• metody łagodzenia bólu, w tym preferencje dotyczące znieczulenia farmakologicznego lub naturalnych technik (masaż, kąpiel, relaksacja);
• postępowanie z noworodkiem, w tym decyzje dotyczące szczepień oraz badań przesiewowych, jak również nieprzerwanego kontaktu matki z dzieckiem przez pierwsze 2 godziny po porodzie;
• plan działania w sytuacjach awaryjnych, np. akceptacja cesarskiego cięcia, gdy zajdzie taka konieczność z uwagi na bezpieczeństwo matki i dziecka.

Dowiedz się więcej na temat: Położna i pielęgniarka POZ – jaki jest zakres ich opieki nad pacjentem i przyszłą mamą?

Plan porodu – po co go przygotowywać?

Głównym celem planu porodu jest zapewnienie kobiecie poczucia komfortu fizycznego i psychicznego w momencie narodzin dziecka. Dzięki niemu personel medyczny może lepiej zrozumieć potrzeby, preferencje i oczekiwania przyszłej mamy względem przebiegu porodu. Położne i lekarze zyskują też jasne wskazówki dotyczące przeprowadzania lub unikania określonych procedur medycznych, jak masaż szyjki macicy, nacięcie krocza lub podanie znieczulenia zewnątrzoponowego.

Przygotowanie planu porodu to również okazja do skonfrontowania swoich oczekiwań ze standardami opieki okołoporodowej obowiązującymi w Polsce, jak również z wymogami danej placówki szpitalnej. Dzięki temu, w sytuacji gdy dany szpital nie ma możliwości spełnienia określonych życzeń zawartych w planie porodu, kobieta może rozważyć inne opcje lub przygotować się na elastyczne podejście do zmieniającej się sytuacji.

Plan porodu na cesarskie cięcie – co daje przyszłej mamie?

Planowane cięcie cesarskie nie stanowi przeciwwskazania do przygotowania planu porodu. Wręcz przeciwnie – kobieta może w takim dokumencie określić swoje potrzeby i oczekiwania dotyczące m.in.:

• pierwszego kontaktu z noworodkiem po porodzie;
• wsparcia w odciągnięciu pierwszej porcji mleka (tzw. siary), aby po porodzie podać ją dziecku;
• obecności osoby towarzyszącej podczas zabiegu (o ile jest to możliwe);
• opieki nad noworodkiem po porodzie.

Tworzenie planu porodu warto połączyć z wizytą w szpitalu, aby dowiedzieć się więcej na temat zasad dotyczących odwiedzin na oddziale oraz interwencji, na które rodzice nie chcą się zgadzać, np. dokarmianie maluszka mlekiem modyfikowanym w przypadku nieobecności mamy.

Czy plan porodu jest obowiązkowy?

Plan porodu nie jest obowiązkowy, jednak jego sporządzenie zaleca się w ramach najnowszych standardów opieki okołoporodowej obowiązujących w Polsce. Zgodnie z rozporządzeniem plan porodu to dokument medyczny, który należy dołączyć do dokumentacji szpitalnej. Obowiązkiem personelu medycznego prowadzącego poród, czyli położonej i lekarza, jest zapoznanie się z planem porodu rodzącej i przestrzeganie jego założeń.

Jak napisać plan porodu?

Plan porodu warto przygotować w okolicy 7. miesiąca ciąży, aby mieć wystarczająco dużo czasu na konsultację z lekarzem lub położną, jak również na wprowadzenie ewentualnych zmian. Przed przystąpieniem do działania warto zapoznać się z obowiązującymi standardami opieki okołoporodowej oraz procedurami obowiązującymi w danym szpitalu. Dobrze jest też:

• zebrać najważniejsze informacje dotyczące wybranej placówki medycznej, w tym m.in. dostępne metody łagodzenia bólu, standardy opieki okołoporodowej, obecność osób towarzyszących, zalecenia dotyczące porodu naturalnego i cesarskiego cięcia;
• skonsultować się z lekarzem lub położną, aby mieć pewność, że preferencje uwzględnione w planie są zgodne ze wskazaniami medycznymi;
• zachować elastyczność na wypadek niespodziewanych okoliczności, takich jak konieczność przeprowadzenia cesarskiego cięcia lub zmiany planu porodu w wyniku komplikacji zdrowotnych (np. podanie oksytocyny lub przebicie pęcherza płodowego);
• zapisać plan porodu w formie zrozumiałej i przejrzystej, aby był łatwy do przeczytania przez personel medyczny w chwili rozpoczęcia akcji porodowej.

Sprawdź: Porodowy niezbędnik czy zbędny balast. Co tak naprawdę warto ze sobą zabrać do szpitala.

Plan porodu – wzór

Nie istnieje konkretny wzór na to, jak powinien wyglądać plan porodu. Każda mama powinna dostosować go do swoich potrzeb i oczekiwań. Istnieją jednak pewne ogólne wytyczne, które mogą pomóc w jego przygotowaniu. Poniżej przedstawiamy przykładowy plan porodu.

1. Dane osobowe rodzącej: imię i nazwisko, PESEL, termin porodu.
2. Miejsce porodu: chęć rodzenia w szpitalu/domu narodzin/domu, poród w sali rodzinnej lub wieloosobowej.
3. Osoby towarzyszące: imię i nazwisko oraz rola (ojciec dziecka, doula, siostra), a także preferencje dotyczące ich obecności i wsparcia przy porodzie.
4. Działania w początkowej fazie porodu: zgoda (lub brak) na wykonanie lewatywy oraz golenie krocza.
5. Preferencje dotyczące przebiegu porodu: pozycje przyjmowane podczas porodu, metody łagodzenia bólu, zgoda na nacięcie krocza i inne zabiegi (lub odmowa), zgoda na pobranie krwi pępowinowej.
6. Kontakt z dzieckiem po porodzie: pierwszy kontakt skóra do skóry, karmienie piersią po porodzie.
7. Opieka nad noworodkiem: zgoda na szczepienia i badania przesiewowe, oczekiwania dotyczące pierwszej kąpieli i dokarmiania dziecka.
8. Pozostałe informacje: preferencje dotyczące porodu (np. aromaterapia, muzyka), otwartość na zmiany w razie potrzeby.

Gotowy plan porodu przy planowanym cesarskim cięciu

Plan porodu w przypadku planowanego cesarskiego cięcia jest znacznie krótszy, jednak uwzględnia najważniejsze kwestie związane z przebiegiem operacji, kontaktem z dzieckiem i opieką po porodzie. Oprócz podstawowych danych osobowych i adresu szpitala warto w nim zawrzeć:

• informacje na temat stanu zdrowia matki oraz ewentualnych schorzeń;
• zgodę na zabiegi przygotowujące do porodu (lewatywa, golenie podbrzusza);
• preferencje dotyczące zabiegu, w tym chęć przecięcia pępowiny po zakończeniu tętnienia, pierwszy kontakt z dzieckiem po urodzeniu, kangurowanie przez bliską osobę;
• zalecenia dotyczące opieki nad noworodkiem, m.in. zgoda na badania przesiewowe i szczepienia;
• preferencje dotyczące opieki okołoporodowej, np. pełne informacje o stanie zdrowia dziecka, wsparcie w procesie karmienia piersią, niedokarmianie noworodka mlekiem modyfikowanym.

Plan porodu – podsumowanie

Plan porodu to ważny dokument, który pozwala przyszłej mamie wyrazić swoje preferencje i oczekiwania względem przebiegu porodu i opieki okołoporodowej. Wydanie dziecka na świat jest jednak dynamicznym procesem, który może wymagać podjęcia szybkich decyzji i elastycznego podejścia w odpowiedzi na nowe okoliczności. Z tego powodu plan porodu zawsze należy traktować wyłącznie jako punkt odniesienia, który może ulec zmianom w zależności od sytuacji.

Bibliografia

1. Baranowska B., Doroszewska A., Szynkiewicz P., Naukowe podstawy standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, wyd. Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej, Warszawa 2020.
2. Falenta B., 1200 Mam, Mamy dla Mamy, wyd. Mamy dla Mamy Warszawa 2020.
3. Mirzyńska L., Pierwsza pomoc w nauce macierzyństwa, wydawnictwo eSPe, Kraków 2019.