Pewna znana sentencja mówi: „ojcem może być każdy, ale tatą tylko ktoś wyjątkowy”. Te słowa doskonale oddają znaczenie ojcostwa we współczesnym świecie, gdzie bycie tatą to nie tylko biologiczna rola, ale także wyzwanie emocjonalne i wychowawcze. Wielu przyszłych ojców zastanawia się, jak najlepiej przygotować się do tej roli. Czy istnieje instynkt tacierzyński, który pozwala mężczyznom intuicyjnie opiekować się dzieckiem? A może ojcostwo to kwestia nauki, doświadczeń i świadomego zaangażowania?
Przygotowanie psychiczne do narodzin dziecka
Przygotowanie psychiczne do przyjścia na świat maluszka jest równie istotne co kwestie praktyczne związane z opieką nad nim czy przebiegiem samego porodu. Badania pokazują, że mężczyźni zaangażowani emocjonalnie w rolę ojca mają większą szansę na skuteczne pełnienie swoich obowiązków rodzicielskich i wsparcie matki w pierwszych miesiącach po porodzie (https://thefatherhoodproject.org/schools/the-research/, dostęp online, 11.04.2025). Według specjalistów zaangażowanie emocjonalne ojców prowadzi też do lepszego rozwoju społecznego i poznawczego dziecka.
Inne badanie wykazuje z kolei, że ojcowie, którzy są przygotowani na zmiany w swoim życiu, stają się bardziej zaangażowani w wychowanie dziecka (https://journals.flvc.org/edis/article/download/131942/135526/237763, dostęp online: 11.04.2025). Mają także lepsze podejście do partnerki, co przekłada się na stabilniejsze i bardziej wspierające relacje w rodzinie. Przyszli ojcowie, którzy rozmawiają z partnerką o swoich emocjach, obawach i oczekiwaniach, czują się bardziej pewni siebie i gotowi na zmiany, które niesie rodzicielstwo.
Dowiedz się też, jak stać się świadomym rodzicem? Poradnik dla przyszłych mam i tatusiów.
Przygotowanie praktyczne – rola ojca przy porodzie
Odpowiednie przygotowanie mentalne to podstawa, jednak równie istotne dla mężczyzn pozostają praktyczne aspekty związane z narodzinami dziecka. Ojcowie, którzy biorą aktywny udział w porodzie, nie tylko wspierają swoje partnerki w tym trudnym wyzwaniu, ale też budują silną więź z dzieckiem już od pierwszych chwil jego życia. Choć opinie na temat obecności mężczyzny podczas porodu są mocno podzielone, to współczesne badania i doświadczenia innych par pokazują, że świadoma i dobrowolna obecność ojca może mieć pozytywny wpływ zarówno na komfort kobiety, jak i przyszłego ojca.
Warto jednak podkreślić, że towarzyszenie kobiecie przy porodzie to znacznie więcej niż tylko fizyczna obecność na sali porodowej. To przede wszystkim zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i emocjonalnego wsparcia w całym okresie ciąży, jak również wcześniejsze przygotowanie do porodu:
- udział w zajęciach szkoły rodzenia;
- wiedza na temat przebiegu porodu;
- znajomość procedur szpitalnych związanych z porodem;
- umiejętność wykorzystania technik wspierania partnerki, np. masaż relaksacyjny, przypominanie o prawidłowym oddechu.
Zdarza się, że dla niektórych mężczyzn sam moment porodu bywa trudny i przytłaczający emocjonalnie. Z tego powodu ważne, aby decyzja o obecności przy narodzinach dziecka była świadoma i uzgodniona wspólnie z partnerką. Pamiętajmy, że nawet jeśli ojciec nie zdecyduje się być obecny w sali porodowej, może wciąż aktywnie uczestniczyć w całym procesie, np. pomagając w formalnościach, a także towarzysząc partnerce przed i po porodzie.
Rola ojca w pierwszych dniach życia dziecka
Mówi się, że wraz z przyjściem na świat dziecka rodzą się również rodzice, a zwłaszcza ojciec. Kobieta nawiązuje więź z maleństwem przeważnie już na etapie ciąży, jednak dla mężczyzny pierwszy kontakt z noworodkiem bywa momentem przełomowym. Jest to dla niego czas budowania nowej relacji, nauki opieki nad maluszkiem i poznawania siebie w roli taty.
Według badań aktywne zaangażowanie ojca w pierwszych dniach życia dziecka ma ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju społecznego i emocjonalnego noworodka (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6708722/, dostęp online: 11.04.2025). Bliskość fizyczna, kontakt skóra do skóry, noszenie, tulenie czy reagowanie na potrzeby dziecka sprzyjają nie tylko rozwojowi więzi, ale także pozytywnie wpływają na regulację emocji i poziom stresu u maleństwa. Co więcej, obecność ojca może obniżać ryzyko wystąpienia depresji poporodowej u matki (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11192501/, dostęp online: 11.04.2025), a cała rodzina szybciej adaptuje się do nowej sytuacji.
Warto przy tym oddać, że w rodzicielstwie nie chodzi o perfekcję, ale o aktywną obecność i zaangażowanie na każdym etapie. To codzienne, często pozornie drobne działania, jak np. pomoc w karmieniu, przewijaniu, kąpieli czy usypianiu, mają ogromne znaczenie. Wspólne przeżywanie tych pierwszych chwil życia dziecka nie tylko wzmacnia więź, ale też buduje mocny fundament emocjonalny, który będzie procentował w przyszłości.
Sprawdź też: urlop macierzyński, rodzicielski i inne urlopy przysługujące po urodzeniu dziecka.
Rola ojca w wychowaniu dziecka
Ostatnim, jednak równie istotnym krokiem w przygotowaniu się do roli ojca, jest zrozumienie swojej roli w wychowaniu dziecka na dalszych etapach jego życia. Bycie tatą nie kończy się na narodzinach maluszka czy zmianie pieluszek. Badania podkreślają, że zaangażowany ojciec wpływa korzystnie na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7781063/, dostęp online: 11.04.2025). Dzieci, które mają bliski kontakt z tatą, są zwykle bardziej pewne siebie, lepiej radzą sobie z emocjami, a także łatwiej nawiązują relacje z rówieśnikami. Co więcej, aktywny udział ojca w życiu dziecka sprzyja kształtowaniu zdrowych wzorców zachowań, budowaniu tożsamości oraz poczucia bezpieczeństwa.
Rola ojca w wychowaniu dziecka zmienia się w zależności od jego wieku. W początkowych latach życia ważne jest wspieranie matki, angażowanie się w codzienne obowiązki, budowanie więzi emocjonalnej, a z biegiem lat – angażowanie się w naukę i rozwój społeczny. Wspólne spędzanie czasu z dzieckiem, rozmawianie, poznawanie jego zainteresowań to elementy, które mają długotrwały wpływ na rozwój malucha.
Instynkt tacierzyński – fakt czy mit?
Wiele osób zastanawia się jednak, czy mężczyźni, podobnie jak kobiety, mają w sobie naturalny instynkt macierzyński, który „uruchamia się” wraz z narodzinami dziecka. Z biologicznego punktu widzenia trudno mówić o instynkcie w klasycznym rozumieniu tego słowa. U kobiet jest to zwykle silny impuls hormonalny, związany m.in. ze wzmożonym wydzielaniem oksytocyny podczas porodu i karmienia, co ułatwia budowanie więzi z dzieckiem. U mężczyzny relacja tworzy się stopniowo, wraz z bliskością fizyczną i emocjonalną, np. podczas kangurowania po porodzie czy opieki nad maluchem.
Najnowsze badania pokazują jednak, że u mężczyzn zaangażowanych w opiekę nad noworodkiem również wzrasta poziom oksytocyny i prolaktyny, natomiast spada poziom testosteronu (https://www.news-medical.net/health/Biological-Changes-During-Fatherhood.aspx, dostęp online: 11.04.2025). Oznacza to, że choć nie każdy mężczyzna od razu czuje się urodzonym ojcem, jego organizm i psychika są zdolne do adaptacji w nowej roli. Proces ten nie musi być natychmiastowy. Często więź z dzieckiem buduje się dzień po dniu, przez wspólne czynności, takie jak kąpanie, tulenie, usypianie czy zwykłe bycie obok.
Jak przygotować się do bycia ojcem? Podsumowanie
Nie ma jednego sprawdzonego przepisu na ojcostwo i przygotowanie się do nowej roli. To indywidualna droga, która dla każdego mężczyzny może wyglądać inaczej i wiązać się z innymi emocjami czy wyzwaniami. Ważne jest jednak świadome zaangażowanie, gotowość do wspierania partnerki oraz budowanie relacji z dzieckiem już od pierwszych chwil jego życia. Choć instynkt tacierzyński nie działa jak automatyczny przełącznik, więź z maluszkiem rozwija się dzięki codziennej obecności, trosce i czułości.
Bibliografia:
- Aliouche H., Biological Changes During Fatherhood, https://www.news-medical.net/health/Biological-Changes-During-Fatherhood.aspx, Badalament J., The state of fatherhood today, https://thefatherhoodproject.org/schools/the-research, [dostęp online: 11.04.2025].
- Ellis S., Khan Y., Harris V., McWilliams R., Biological Changes During Fatherhood, https://journals.flvc.org/edis/article/download/131942/135526/237763, [dostęp online: 11.04.2025].
- Frosch C., Schoppe-Sullivan S., O’Banion D., Parenting and Child Development: A Relational Health Perspective, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7781063/, [dostęp online: 11.04.2025].
- Maselko J., Hagaman A., Bates L., Bhalotra S., Biroli P., Father involvement in the first year of life: Associations with maternal mental health and child development outcomes in rural Pakistan, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6708722/, [dostęp online: 11.04.2025].
- McCann J., Freire S., Ramos de Oliveira C., Ochieng M., Father involvement is a protective factor for maternal mental health in Western Kenya, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11192501/, [dostęp online: 11.04.2025].
- Świderska M., Ojciec w opiece i wychowaniu dziecka w Pedagogika Rodziny 1/3/4, 43-58 , Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi, Łódź 2011.
